Genetyka i uzależnienie: czy alkoholizm jest dziedziczny?
Czy masz w rodzinie osoby, które zmagają się z nadużywaniem alkoholu? Być może zastanawiasz się, czy alkoholizm jest dziedziczny. Istnieje prawdopodobieństwo, wystąpienia zaburzeń związanych związanych z nadużywaniem alkoholu, ale konkretne przyczyny jego występowania nadal są nieznane.
Czym jest alkoholizm
Alkoholizm to przewlekłe i postępujące zaburzenie związane z nadmiernym i kompulsywnym spożywaniem napojów wysokoprocentowych. Charakteryzuje się głównie utratą kontroli nad ilością wypitego alkoholu i obniżeniem jakości życia, które prowadzi do fizycznego i psychicznego uzależnienia.
Nadużywanie alkoholu powoduje również ciężkie objawy odstawienia i wiąże się z niezdolnością do wykonywania pracy czy domowych obowiązków; uszkadza mózg, niszcząc zdrowie i sposób zachowania.
Alkoholizm może rozwijać się latami i wydawać się może, na pierwszy rzut oka, że ktoś wcale nie zmaga się z uzależnieniem. Okazjonalne picie – w weekendy czy dla odstresowania – w końcu przeradza się w codzienność. Ciężko zauważyć, kiedy przekroczy się granicę.
Osoba uzależniona nie przyznaje przed sobą tego, że posiada problem i uważa, że kontroluje co, kiedy i ile pije. Brak kontroli jest jedną z głównych cech alkoholizmu. To, co kiedyś było zabawą, nagle staje się przymusem i czymś, bez czego nie można żyć.
Gen alkoholika
Nie ma pojedynczego genu odpowiedzialnego wyłącznie za alkoholizm. W ludzkim DNA znajdują się setki genów, które mogą zwiększać ryzyko rozwoju zaburzeń związanych z nadużywaniem alkoholu. Identyfikacja tych genów jest trudna, ponieważ każdy z nich odgrywa niewielką rolę, jednak badania wykazały, że pewne kombinacje genów mają silny związek z alkoholizmem.
Istnieją również przekazywane z pokolenia na pokolenie geny behawioralne, które mogą wpływać na skłonność do alkoholizmu. Choroby psychiczne, takie jak depresja i schizofrenia, częściej pojawiają się u osób, u których w rodzinie występowały takie zaburzenia. Osoby z chorobami psychicznymi mają większe ryzyko zwrócenia się ku nadużywaniu substancji, jako sposobu radzenia sobie z problemami. Zaburzenia psychiczne mogą być dziedziczne, co częściowo wyjaśnia złożony związek między genetyką, a uzależnieniem.
Dzieci, których rodzice są uzależnione od alkoholu, posiadają z nimi wspólne cechy osobowości i sposoby funkcjonowania. Takie dzieci czują się samotne, mają trudności w nawiązywaniu kontaktów, mają zaniżoną samoocenę i trudności w wyrażaniu uczuć. Takie dzieci nie wiedzą, jak poradzić sobie ze stresem czy lękiem. Mimo, że takie objawy nie towarzyszą alkoholizmowi, to mogą znacznie się do niego przyczynić. Nie wynikają jednak z genetyki, a z własnych doświadczeń i obserwacji.
Środowisko vs. DNA
Istnieje również niezliczona ilość czynników środowiskowych (praca, stres, związki), które mogą prowadzić do alkoholizmu.
Nasze dziedziczne zachowania wchodzą w interakcje z naszym środowiskiem, tworząc podstawę naszych decyzji. Niektórzy ludzie są bardziej wrażliwi na stres, co utrudnia im radzenie sobie z niezdrowym związkiem lub pracą w szybkim tempie. Niektórzy ludzie doświadczają traumatycznego wydarzenia i zwracają się do alkoholu w celu samoleczenia.
Jednak, nawet osoby o wysokim genetycznym ryzyku nadużywania substancji muszą najpierw kierować się czynnikiem niedziedzicznym, aby to zrobić. Katalizatorem prowadzącym do nadużywania alkoholu jest bardzo często czynnik środowiskowy, na przykład stres związany z pracą.
Im więcej czynników ryzyka ma dana osoba, tym większa szansa na rozwój zaburzeń związanych z nadużywaniem alkoholu. Istnieją również czynniki ochronne, które zmniejszają ryzyko danej osoby. Czynniki ryzyka i czynniki ochronne mają charakter środowiskowy lub biologiczny.
Czynniki ryzyka obejmują:
- Agresywne zachowania w dzieciństwie;
- Brak nadzoru rodzicielskiego;
- Słabe umiejętności społeczne;
- Eksperymenty z alkoholem i narkotykami;
- Ubóstwo;
- Łatwa dostępność alkoholu.
Czynniki ochronne obejmują:
- Dobrą samokontrolę;
- Monitorowanie i wsparcie rodziców;
- Dobre oceny;
- Polityka antyalkoholowa.
Niektóre czynniki środowiskowe, które są szczególnie ryzykowne dla osób genetycznie skłonnych do alkoholizmu, obejmują:
- Dostępność leków;
- Przemoc fizyczną lub seksualną;
- Presję rówieśników;
- Bycie świadkiem przemocy.
Czy grozi Ci zostanie alkoholikiem?
Osoby z historią alkoholizmu w rodzinie są najbardziej narażone na zostanie alkoholikiem. Jeśli masz wielu krewnych uzależnionych od alkoholu lub innych zaburzeń związanych z używaniem substancji, być może odziedziczyłeś geny, które narażają cię na ryzyko. Im więcej członków rodziny (spokrewnionych z urodzenia) ma problem z alkoholem, tym większe ryzyko.
Jednak to, że ktoś może mieć silną skłonność do alkoholizmu, nie oznacza, że jest pogodzony z takim losem. Nikt nie może kontrolować swojego materiału genetycznego, ale każdy może podjąć środki zapobiegające uzależnieniom. Według badań, niektóre z najlepszych sposobów na powstrzymanie predyspozycji genetycznych przed całkowitym uzależnieniem od alkoholu obejmują:
- Znajomość rodzinnej historii uzależnień.
- Utrzymywanie zdrowych przyjaźni.
- Egzekwowanie silnych więzi rodzinnych.
- Poszukiwanie porad dotyczących związków.
- Radzenie sobie ze stresem.
- Zrozumienie objawów uzależnienia.
Sposoby leczenia
Jeśli masz genetyczne ryzyko rozwoju uzależnienia od alkoholu i masz objawy tego zaburzenia, ważne jest, aby jak najszybciej zgłosić się na leczenie. Poradnictwo i wsparcie mogą pomóc w walce z czynnikami społecznymi i środowiskowymi, które mogą przyczynić się do problemu alkoholowego w przyszłości. Istnieją programy ambulatoryjne i szpitalne, które mogą pomóc.
Dla uzyskania najlepszych wyników i trwałych skutków leczenia alkoholizmu należy stosować wiele interwencji terapeutycznych. Wszywka alkoholowa, detoksykacja oraz terapia to powszechnie stosowane metody. Sekwencja alkoholowa zostaje zaburzona, a konkretne zmiany zachodzą zarówno w ciele, jak i umyśle.
Wszywka alkoholowa
Osobom uzależnionym zazwyczaj ciężko jest wytrwać w abstynencji i regularnym przyjmowaniu leków. Wszywkę alkoholową wszczepia się pod skórę, lekarz wykonuje niewielką ranę i umieszcza pod skórą dawkę Esperalu (leku), zależną od wagi pacjenta. Procedura ta jest praktycznie bezbolesna i nieinwazyjna, a sam implant nie wpływa na mobilność i jakość życia pacjenta. Pełna abstynencja nie powoduje żadnych środków ubocznych.
Detoksykacja
Detoks alkoholowy trwa od 7 do 10 dni. Przerywa cykl uzależnienia i łagodzi fizyczne i psychiczne objawy odstawienia. Dzięki odtruciu organizmu z toksyn i przywróceniu płynów, poprawia się stan pacjenta i jest on przygotowany do dalszego leczenia. Zabieg detoksykacji jest niezbędnym krokiem przygotowawczym przed rozpoczęciem terapii.
Terapia
W prawidłowym przebiegu leczenia alkoholowego stwarza się odpowiednie myślenie i warunki do tego, aby poradzić sobie w życiu w abstynencji. Każdy pacjent w ośrodku rehabilitacyjnym jest traktowany indywidualnie, jeśli chodzi o uzależnienie od alkoholu. Celem jest pokazanie uzależnionemu na czym polega nałóg, jakie są jego konsekwencje i przekonanie go, że ma problem ze spożywaniem alkoholu.